สิ่งที่ต้องทำความสะอาด เพื่อป้องกันตัวเองจากการป่วย

ในช่วงเวลาที่โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น โควิด-19 และไข้หวัดใหญ่ ยังคงเป็นเรื่องที่ต้องเฝ้าระวัง การรักษาความสะอาดเป็นมาตรการป้องกันที่สำคัญอย่างยิ่ง การล้างมือบ่อยๆ ด้วยสบู่และน้ำอย่างน้อย 20 วินาที ถือเป็นแนวป้องกันด่านแรกที่ดีที่สุด (WHO, 2020) อย่างไรก็ตาม หากมือที่สะอาดแล้วกลับไปสัมผัสพื้นผิวที่ปนเปื้อนเชื้อโรค เชื้อเหล่านั้นก็สามารถกลับเข้าสู่ร่างกายได้อีกครั้ง

งานวิจัยชิ้นสำคัญที่ตีพิมพ์ในวารสาร The New England Journal of Medicine พบว่าเชื้อไวรัสโคโรนา SARS-CoV-2 สามารถมีชีวิตอยู่บนพื้นผิวพลาสติกและสแตนเลสได้นานถึง 72 ชั่วโมง (3 วัน) และบนกระดาษแข็งได้นาน 24 ชั่วโมง (van Doremalen et al., 2020) ข้อมูลนี้ตอกย้ำถึงความสำคัญของการทำความสะอาดและฆ่าเชื้อบนพื้นผิวที่มีการสัมผัสบ่อย (High-Touch Surfaces)

บทความนี้จะแนะนำ 5 จุดเสี่ยงสำคัญในบ้านที่คุณควรทำความสะอาดเป็นประจำ

1. โทรศัพท์มือถือ: แหล่งสะสมเชื้อโรคที่ใกล้ตัวที่สุด

โทรศัพท์มือถือเป็นอุปกรณ์ที่เราสัมผัสบ่อยที่สุดตลอดทั้งวัน และมักจะถูกนำไปวางไว้ในทุกที่ ตั้งแต่โต๊ะทำงานไปจนถึงห้องน้ำ

• หลักฐานทางวิทยาศาสตร์: การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ (Systematic Review) จากหลายสิบงานวิจัย ยืนยันว่าโทรศัพท์มือถือเป็นแหล่งสะสมของเชื้อแบคทีเรียจำนวนมาก และมักปนเปื้อนเชื้อที่อาจก่อโรคได้ ซึ่งบางการศึกษาระบุว่ามีความหนาแน่นของเชื้อโรคมากกว่าฝารองนั่งชักโครกเสียอีก (O’Connor et al., 2023)
• วิธีการทำความสะอาดที่ถูกต้อง:
  1. ปิดเครื่องและถอดเคสออก
  2. ใช้ผ้าไมโครไฟเบอร์ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงในการดักจับเชื้อโรค ชุบแอลกอฮอล์ที่มีความเข้มข้น 70% (ซึ่งเป็นความเข้มข้นที่เหมาะสมที่สุดในการทำลายโปรตีนของเชื้อโรค) (CDC, 2021) แล้วบิดให้หมาด
  3. เช็ดทำความสะอาดให้ทั่วทั้งตัวเครื่องและเคสอย่างเบามือ
  4. ปล่อยให้แห้งสนิทก่อนเปิดเครื่องใช้งาน

2. พื้นผิวที่สัมผัสร่วมกันบ่อยๆ

ลูกบิดประตู, สวิตช์ไฟ, ราวบันได, รีโมตคอนโทรล, และที่กดชักโครก คือจุดที่มือของทุกคนในบ้านสัมผัสซ้ำๆ ตลอดวัน ทำให้เป็นจุดแลกเปลี่ยนเชื้อโรคที่สำคัญ

• หลักฐานทางวิทยาศาสตร์: งานวิจัยที่ศึกษาการปนเปื้อนในครัวเรือนพบว่า เชื้อไวรัสสามารถแพร่กระจายจากจุดเดียว (เช่น ลูกบิดประตู) ไปยังพื้นผิวอื่นๆ มากกว่า 50% ของบ้านได้ภายในเวลาเพียงไม่กี่ชั่วโมง (Reynold et al., 2014)
• วิธีการทำความสะอาดที่ถูกต้อง: ใช้ผลิตภัณฑ์ฆ่าเชื้อที่ได้รับการรับรอง (เช่น จากรายชื่อ EPA List N สำหรับเชื้อ SARS-CoV-2) หรือสารละลายโซเดียมไฮโปคลอไรท์ (น้ำยาฟอกขาว) 0.1% เช็ดบนพื้นผิว และทิ้งไว้ให้เปียกตามระยะเวลาที่ผลิตภัณฑ์แนะนำ (Contact Time) เพื่อให้มั่นใจว่าเชื้อโรคถูกทำลายจนหมดก่อนเช็ดออก (WHO, 2020)

3. คีย์บอร์ดและเมาส์

สำหรับผู้ที่ทำงานที่บ้านหรือใช้คอมพิวเตอร์เป็นประจำ คีย์บอร์ดและเมาส์คือแหล่งสะสมของเศษผิวหนัง, คราบไขมัน, และเชื้อโรคมากมาย

• หลักฐานทางวิทยาศาสตร์: การศึกษาในสภาพแวดล้อมสำนักงานพบว่าคีย์บอร์ดคอมพิวเตอร์เป็นหนึ่งในอุปกรณ์ที่มีการปนเปื้อนของเชื้อแบคทีเรียสูงที่สุด (Anderson & Palombo, 2009)
• วิธีการทำความสะอาดที่ถูกต้อง:
  1. ถอดปลั๊กหรือปิดอุปกรณ์
  2. คว่ำคีย์บอร์ดลงแล้วเคาะเบาๆ หรือใช้กระป๋องลมอัดเป่าเพื่อไล่เศษฝุ่นออก
  3. ใช้ผ้าชุบแอลกอฮอล์ 70% เช็ดทำความสะอาดพื้นผิวของปุ่มและตัวเมาส์ ระวังอย่าให้ของเหลวหยดเข้าไปในตัวเครื่อง

4. เคาน์เตอร์ครัวและพื้นที่เตรียมอาหาร

เคาน์เตอร์ครัวเป็นจุดยุทธศาสตร์ที่มักใช้วางของทุกอย่าง ตั้งแต่ของที่ซื้อมา, กระเป๋า, กุญแจ, ไปจนถึงโทรศัพท์มือถือ ทั้งยังเป็นพื้นที่เตรียมอาหาร ซึ่งเสี่ยงต่อการปนเปื้อนข้าม (Cross-contamination)

• หลักฐานทางวิทยาศาสตร์: งานวิจัยด้านความปลอดภัยทางอาหารแสดงให้เห็นว่าเชื้อก่อโรค เช่น Salmonella และ E.coli จากเนื้อสัตว์ดิบ สามารถปนเปื้อนและมีชีวิตอยู่บนเคาน์เตอร์ครัวได้นานหลายชั่วโมง ซึ่งอาจแพร่ไปยังอาหารที่พร้อมรับประทานได้ (Redmond & Griffith, 2003)
• วิธีการทำความสะอาดที่ถูกต้อง: ควรทำความสะอาดด้วยน้ำยาทำความสะอาดทุกครั้งหลังใช้งาน โดยเฉพาะหลังการเตรียมเนื้อสัตว์ดิบ และควรฆ่าเชื้อเป็นประจำด้วยผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยสำหรับพื้นผิวที่สัมผัสอาหาร

5. โต๊ะทำงาน

โต๊ะทำงานคือพื้นที่ส่วนตัวที่เราใช้เวลาอยู่ด้วยนานหลายชั่วโมง และมักจะมีการรับประทานอาหารว่างหรือเครื่องดื่มร่วมด้วย

• หลักฐานทางวิทยาศาสตร์: การศึกษาพบว่าโต๊ะทำงานโดยเฉลี่ยมีแบคทีเรียมากกว่าที่รองนั่งชักโครกถึง 400 เท่า และเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคสำคัญในที่ทำงาน (Gerba, 2002)
• วิธีการทำความสะอาดที่ถูกต้อง: ใช้สเปรย์หรือแผ่นเช็ดฆ่าเชื้อทำความสะอาดพื้นผิวโต๊ะ, ที่วางแขนของเก้าอี้, และที่จับลิ้นชักเป็นประจำทุกวัน

บทสรุป: การผสมผสานระหว่าง การล้างมืออย่างสม่ำเสมอ และ การทำความสะอาดพื้นผิวที่มีการสัมผัสบ่อย เป็นยุทธศาสตร์สองชั้นที่มีประสิทธิภาพสูงในการตัดวงจรการแพร่กระจายของเชื้อโรคในบ้านและที่ทำงานของคุณ (Rutala & Weber, 2016)

เอกสารอ้างอิง (APA 7th Edition)

1. Anderson, G., & Palombo, E. A. (2009). Microbial contamination of computer keyboards in a university setting. American Journal of Infection Control, 37(6), 507–509. https://doi.org/10.1016/j.ajic.2008.10.027
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2021, February 21). Chemical Disinfectants. Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities. https://www.cdc.gov/infectioncontrol/guidelines/disinfection/disinfection-methods/chemical.html
3. Gerba, C. P. (2002). The microbiology of the office environment. University of Arizona.
4. O’Connor, C., O’Keeffe, J., & Clyne, M. (2023). A systematic review of the microbial contamination of mobile phones in the hospital environment. Journal of Hospital Infection, 137, 62-72. https://doi.org/10.1016/j.jhin.2023.04.004
5. Redmond, E. C., & Griffith, C. J. (2003). Consumer food handling in the home: a review of food safety studies. Journal of Food Protection, 66(1), 130–161. https://doi.org/10.4315/0362-028x-66.1.130
6. Reynold, K. A., Beamer, P. I., Plotkin, K. R., Sifuentes, L. Y., Koenig, D. W., & Gerba, C. P. (2014). The healthy workplace project: A pilot study of a multifaceted intervention to improve workplace health and productivity. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 56(9), 954-960. https://doi.org/10.1097/JOM.0000000000000223
7. Rutala, W. A., & Weber, D. J. (2016). Disinfection and sterilization in health care facilities: what clinicians need to know. Clinical Infectious Diseases, 63(8), 1094-1099. https://doi.org/10.1093/cid/ciw512
8. van Doremalen, N., Bushmaker, T., Morris, D. H., Holbrook, M. G., Gamble, A., Williamson, B. N., … & Munster, V. J. (2020). Aerosol and surface stability of SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1. The New England Journal of Medicine, 382(16), 1564–1567. https://doi.org/10.1056/NEJMc2004973
9. World Health Organization (WHO). (2020, May 15). Cleaning and disinfection of environmental surfaces in the context of COVID-19. https://www.who.int/publications/i/item/cleaning-and-disinfection-of-environmental-surfaces-in-the-context-of-covid-19
10. World Health Organization (WHO). (2020). Hand hygiene for all initiative. Retrieved September 30, 2025, from https://www.who.int/initiatives/hand-hygiene-for-all