ตรวจเต้านมด้วยตนเองเป็นประจำ คัดกรอง-เพิ่มโอกาสหาย “มะเร็งเต้านม”

รู้เท่าทันมะเร็งเต้านม: อัปเดตแนวทางการตรวจเต้านมสู่ “การตระหนักรู้” ตามหลักฐานสากล

มะเร็งเต้านม ยังคงเป็นมะเร็งที่พบเป็นอันดับ 1 ในผู้หญิงไทยและทั่วโลก (Sung et al., 2021) และมีแนวโน้มที่อุบัติการณ์จะสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง (National Cancer Institute, 2022) การตรวจพบโรคตั้งแต่ระยะเริ่มต้นคือหัวใจสำคัญที่ช่วยเพิ่มโอกาสการรักษาให้หายขาดได้ ด้วยเหตุนี้ การส่งเสริมให้ผู้หญิงใส่ใจดูแลสุขภาพเต้านมของตนเองจึงเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่ง อย่างไรก็ตาม แนวทางปฏิบัติได้มีการปรับเปลี่ยนไปตามหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ใหม่ๆ ซึ่งจำเป็นต้องทำความเข้าใจให้ถูกต้อง

ปรับมุมมองใหม่: จาก “การตรวจเต้านมด้วยตนเอง” สู่ “การตระหนักรู้ถึงความปกติของเต้านม”

ในอดีตมีการรณรงค์ให้ผู้หญิงทำการ “ตรวจเต้านมด้วยตนเอง” (Breast Self-Examination – BSE) อย่างเป็นแบบแผนและเคร่งครัดทุกเดือน อย่างไรก็ตาม การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบจากงานวิจัยขนาดใหญ่จำนวนมากโดย Cochrane ซึ่งเป็นองค์กรอิสระที่น่าเชื่อถือที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ได้ข้อสรุปที่สำคัญว่า:

การสอนให้ผู้หญิงตรวจเต้านมด้วยตนเองเป็นประจำ ไม่ได้ช่วยลดอัตราการเสียชีวิตจากมะเร็งเต้านมลงอย่างมีนัยสำคัญ แต่กลับเพิ่มจำนวนการผ่าตัดชิ้นเนื้อในภาวะที่ไม่ใช่มะเร็ง (Benign Biopsies) และเพิ่มความวิตกกังวลโดยไม่จำเป็น (Kösters & Gøtzsche, 2003)

ด้วยเหตุนี้ องค์กรด้านสุขภาพชั้นนำระดับโลก เช่น องค์การอนามัยโลก (WHO) และ สมาคมโรคมะเร็งแห่งสหรัฐอเมริกา (ACS) จึงได้เปลี่ยนคำแนะนำจากการเน้น “วิธีการตรวจ” ที่ตายตัว มาเป็นการส่งเสริม “การตระหนักรู้ถึงความปกติของเต้านมตนเอง” (Breast Self-Awareness – BSA) (WHO, 2023; American Cancer Society, 2024)

Breast Self-Awareness หมายถึง การที่ผู้หญิงมีความคุ้นเคยและรู้ว่าเต้านมปกติของตนเองมีลักษณะและให้ความรู้สึกอย่างไร เพื่อที่จะสามารถสังเกตเห็น “ความเปลี่ยนแปลง” ที่ผิดปกติไปจากเดิมได้อย่างรวดเร็ว และรีบไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัย

จะ “ตระหนักรู้” ถึงเต้านมของตนเองได้อย่างไร?

คุณสามารถใช้วิธีการดูและคลำแบบดั้งเดิมเพื่อ “ทำความคุ้นเคย” กับร่างกายของตนเองได้ โดยไม่จำเป็นต้องทำตามขั้นตอนที่เคร่งครัดทุกเดือน แต่ให้ทำเมื่อรู้สึกสะดวก เช่น:

• ดูหน้ากระจก: สังเกตลักษณะทั่วไปของเต้านมในท่าต่างๆ (ปล่อยแขน, ยกแขน, เท้าสะเอว) เพื่อดูรูปร่าง, ขนาด, สีผิว, รอยบุ๋ม, หรือความเปลี่ยนแปลงของหัวนม

• ขณะอาบน้ำ: ใช้สบู่ช่วยให้การสัมผัสลื่นขึ้น แล้วใช้ปลายนิ้วคลำให้ทั่วเต้านมและบริเวณรักแร้

• ท่านอน: นอนราบและใช้มือคลำเต้านมฝั่งตรงข้ามให้ทั่วถึง

เป้าหมายไม่ใช่การ “หา” มะเร็ง แต่คือการ “รู้จัก” ร่างกายของตัวเอง เพื่อให้เมื่อมีสิ่งผิดปกติเกิดขึ้น คุณจะเป็นคนแรกที่สังเกตเห็น

3 เสาหลักของยุทธศาสตร์การตรวจพบมะเร็งเต้านมระยะเริ่มต้น

การตระหนักรู้เพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอ แนวทางการป้องกันมะเร็งเต้านมที่มีประสิทธิภาพสูงสุดตามคำแนะนำสากล ประกอบด้วย 3 ส่วนสำคัญ (Oeffinger et al., 2015):

1. การตระหนักรู้ถึงเต้านมตนเอง (BSA): เพื่อสังเกตความเปลี่ยนแปลงและพบแพทย์ได้ทันท่วงที

2. การตรวจเต้านมโดยแพทย์ (Clinical Breast Exam – CBE): การตรวจโดยผู้เชี่ยวชาญยังคงมีความสำคัญ และควรเป็นส่วนหนึ่งของการตรวจสุขภาพประจำปี

3. การตรวจคัดกรองด้วยแมมโมแกรม (Screening Mammogram): เป็นเครื่องมือเดียวที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าสามารถลดอัตราการเสียชีวิตจากมะเร็งเต้านมได้อย่างมีนัยสำคัญ (Nelson et al., 2016) เพราะสามารถตรวจพบความผิดปกติได้ในระดับมิลลิเมตร ก่อนที่จะมีอาการหรือคลำพบก้อน ผู้หญิงทั่วไปควรเริ่มทำแมมโมแกรมเป็นประจำทุกปีเมื่ออายุ 40 ปีขึ้นไป

ข้อควรทราบ: หากคลำพบก้อน อย่าเพิ่งตื่นตระหนก ก้อนที่พบในเต้านมกว่า 80% ไม่ใช่มะเร็ง (Stanford Medicine) แต่จำเป็นต้องไปพบแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจวินิจฉัยที่ถูกต้อง ซึ่งโดยทั่วไปจะประกอบด้วยการตรวจร่างกาย, การทำอัลตราซาวด์และ/หรือแมมโมแกรม และอาจตามด้วยการเจาะชิ้นเนื้อหากจำเป็น

บทสรุป: การป้องกันมะเร็งเต้านมที่ดีที่สุดคือการตรวจให้พบโรคตั้งแต่ระยะแรกเริ่ม ซึ่งทำได้โดยการรู้จักและใส่ใจร่างกายของตนเอง, เข้ารับการตรวจโดยแพทย์อย่างสม่ำเสมอ, และปฏิบัติตามคำแนะนำในการตรวจคัดกรองด้วยแมมโมแกรมตามวัยที่เหมาะสม (แมมโมแกรมใช้สำหรับตรวจคัดกรองมะเร็งเต้านม ไม่ใช่ “มะเร็งปากมดลูก” ซึ่งต้องตรวจด้วยวิธี Pap smear หรือ HPV test)

เอกสารอ้างอิง (APA 7th Edition)

1. American Cancer Society. (2024). American Cancer Society Recommendations for the Early Detection of Breast Cancer. Retrieved September 30, 2025, from https://www.cancer.org/cancer/types/breast-cancer/screening-tests-and-early-detection/american-cancer-society-recommendations-for-the-early-detection-of-breast-cancer.html

2. Kösters, J. P., & Gøtzsche, P. C. (2003). Regular self-examination or clinical examination for early detection of breast cancer. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2003(2), CD003373. https://doi.org/10.1002/14651858.CD003373 (งานวิจัยหลักที่ชี้ให้เห็นข้อจำกัดของ BSE)

3. National Cancer Institute. (2022). Hospital Based Cancer Registry Annual Report 2021. Ministry of Public Health, Thailand. http://www.nci.go.th/th/File_download/Nci_news/hospital-based%20cancer%20registry%202021.pdf

4. Nelson, H. D., Fu, R., Cantor, A., Pappas, M., Daeges, M., & Humphrey, L. (2016). Effectiveness of breast cancer screening: systematic review and meta-analysis to update the 2009 U.S. Preventive Services Task Force recommendation. Annals of Internal Medicine, 164(4), 244–255. https://doi.org/10.7326/M15-0969

5. Oeffinger, K. C., Fontham, E. T., Etzioni, R., Herzig, A., Michaelson, J. S., Shih, Y. C., … & Wender, R. (2015). Breast cancer screening for women at average risk: 2015 guideline update from the American Cancer Society. JAMA, 314(15), 1599–1614. https://doi.org/10.1001/jama.2015.12783

6. Sauter, E. R. (2024). Breast Lump. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing. Retrieved September 30, 2025, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482121/

7. Stanford Medicine. (n.d.). Benign Breast Conditions. Retrieved September 30, 2025, from https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/womens-health/benign-breast-conditions.html

8. Sung, H., Ferlay, J., Siegel, R. L., Laversanne, M., Soerjomataram, I., Jemal, A., & Bray, F. (2021). Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: A Cancer Journal for Clinicians, 71(3), 209–249. https://doi.org/10.3322/caac.21660

9. Thomas, D. B., Gao, D. L., Ray, R. M., Wang, W. W., Allison, C. J., Chen, F. L., … & Li, W. (2002). Randomized trial of breast self-examination in Shanghai: final results. Journal of the National Cancer Institute, 94(19), 1445–1457. https://doi.org/10.1093/jnci/94.19.1445 (หนึ่งในงานวิจัยขนาดใหญ่ที่สุดเรื่อง BSE)

10. World Health Organization (WHO). (2023, July 12). Breast cancer. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/breast-cancer